Ochrona przeciwporażeniowa a oświetlenie

Wszystkie urządzenia oświetleniowe powinny być nie tylko piękne i wpisywać się w rozmaite przestrzenie i aranżacje. Równie ważne są funkcjonalność oraz bezpieczeństwo użytkowników, którzy korzystają z oświetlenia. A przecież lampy bywają montowane w rozmaitych miejscach, również tych, gdzie ryzyko uszkodzenia oprawy przez czynniki zewnętrzne jest naprawdę duże. W takich sytuacjach zawsze warto postawić na produkty trwałe i zapewniające dobrą ochronę przeciwporażeniową.

Na czym polega ochrona i jakie są jej rodzaje? Jakie produkty wybierać, by zapewnić komfort i bezpieczeństwo sobie i innym? Czym jest stopień ochrony IP? Więcej na ten temat napiszemy poniżej.

Czym jest ochrona przeciwporażeniowa?

Porażenie prądem bywa bardzo groźne dla człowieka. Dlatego wszystkie stosowane na co dzień urządzenia elektryczne, jak np. oświetlenie, powinny mieć odpowiednią formę zabezpieczenia, w tym właściwie dobrany stopień ochrony przeciwporażeniowej, inaczej ochrony przed dotykiem bezpośrednim.

Co to takiego? Tym mianem określa się rozmaite środki służące do tego, aby zmniejszyć ryzyko zetknięcia się człowieka z czynnymi częściami urządzenia bądź zabezpieczające przed wystąpieniem napięć w dostępnych częściach przewodzących.

Do podstawowych środków ochronnych, stosowanych w urządzeniach dla osób bez odpowiednich kwalifikacji, zalicza się:

• izolację podstawową,
• obudowę,
• przegrody,
• umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki.

Na urządzeniach pojawiają się także odpowiednie oznaczenia, pokazujące stopień zabezpieczenia danego produktu.

Jakie są rodzaje ochrony porażeniowej – nieco więcej o zapewnieniu dodatkowych środków ochrony

Przy stopniu ochrony przeciwporażeniowej pojawiają się trzy rodzaje ochrony, która ma chronić użytkowników urządzeń elektrycznych. Wymienia się:

• ochronę przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) i pośrednim (ochrona dodatkowa) – ochrona przed dostępem do niebezpiecznych części,
• samą ochronę przed dotykiem bezpośrednim,
• ochronę przed dotykiem pośrednim.

Ochrona podstawowa, chroniąca przed bezpośrednim kontaktem, której podstawowe rodzaje wymieniliśmy powyżej, ma zabezpieczać ludzi (i zwierzęta) przed konsekwencjami dotknięcia czynnych części urządzeń elektrycznych, które znajdują się w trybie standardowej pracy.

A czym jest ochrona pośrednia? Jej zadaniem jest ograniczenie negatywnych skutków porażenia prądem przy dotknięciu elementów przewodzących (do czego może dojść np. na skutek uszkodzenia).

Do najważniejszych środków ochrony pośredniej zaliczają się:

• samoczynne wyłączenie zasilania,
• urządzenia II klasy ochronności (lub z równoważną izolacją),
• separacja elektryczna.

Dodatkowym rodzajem zabezpieczeń jest stosowanie wysoko czułych urządzeń różnicowoprądowych (wyzwalanie przy maksimum 30 mA).

Stopnie ochrony przeciwporażeniowej – klasy zabezpieczeń dla urządzeń elektrycznych

W powszechnej świadomości funkcjonują też cztery podstawowe stopnie ochrony przeciwporażeniowej – od 0 do III.

• Klasa 0: wyłącznie ochrona przed dotykiem bezpośrednim (izolacja podstawowa)
• Klasa I: ochrona podstawowa (izolacja zabezpieczająca przed dotykiem) oraz ochrona dodatkowa poprzez przyłączenie do zacisku ochronnego urządzenia przewodu ochronnego (PE) bądź przewodu ochronno-neutralnego (PEN).
• Klasa II: występowanie izolacji wzmocnionej (ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim) – izolacja podstawowa i dodatkowa.
• Klasa III: ochrona poprzez zasilenie niskim napięciem o wartości, która nie przekracza napięcia bezpiecznego dotykowego.

Stopień ochrony powinien być dobranych zawsze do konkretnych potrzeb i formy użytkowania.

Stopień ochrony IP – jak dobrać właściwe lampy?

Równie ważną kwestią, gdy dobiera się urządzenia oświetleniowe, jest stopień ochrony IP. To skrót od ang. Ingress Protection i oznacza stopień ochrony, jaką ma dane urządzenie elektryczne, przed penetracją czynników zewnętrznych, jak wnikanie obcych ciał stałych (np. pyłów) oraz wilgoci i wody. Ma to szczególne znaczenie w przypadku opraw stosowanych na stanowiskach pracy, ale też w miejscach, gdzie panują trudne warunki – w łazienkach lub przy oświetleniu zewnętrznym. Wówczas, aby nie dopuścić do zwarcia w instalacji, trzeba postawić na oprawy chroniące przed wnikaniem wody i pyłów.

Stopień IP da się łatwo rozszyfrować. Składa się on z oznaczenia IP i dwóch do czterech znaków. Pierwsza cyfra charakterystyczna określa poziom zabezpieczenia przed wnikaniem pyłów. Druga cyfra charakterystyczna to poziom ochrony przed dostawaniem się do wnętrza obudowy wody.

Jak rozszyfrowywać oznaczenia, by dobrać właściwe stopnie ochrony IP?

Znak pierwszy oznacza odporność na pyły i penetrację ciał stałych:

• 0: brak ochrony,
• 1: ochrona przed ciałami o średnicy od 50 mm,
• 2: ochrona przed ciałami o średnicy od 12,5 mm,
• 3: ciała stałe od 2,5 mm
• 4: ciała stałe od 1 mm,
• 5: ochrona przed pyłem,
• 6: ochrona pyłoszczelna.

Druga cyfra to ochrona przed wnikaniem wody:

• 0: brak ochrony,
• 1: ochrona przed pionowo padającymi kroplami wody,
• 2: ochrona przed padającymi kroplami wody (przy wychyleniu obudowy o kąt do 15 stopni od pionu),
• 3: ochrona przed natryskiwaniem wody pod kątem do 60 stopni,
• 4: ochrona przed bryzgami wody pod dowolnym kątem,
• 5: ochrona przed strugą wody laną z dowolnej strony (do 12,5l/min),
• 6: ochrona przed strugą wody z dowolnej strony (do 100 l/min),
• 7: ochrona przed skutkami krótkotrwałego zanurzenia,
• 8: ochrona przed skutkami ciągłego zanurzenia,
• 9: ochrona przed zalaniem silną strugą wody pod ciśnieniem.

Oprócz podstawowych znaków wprowadza się także oznaczenia dodatkowe. Pierwsza litera określa stopień ochrony przed dostępem do części niebezpiecznych:

• A: ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych wierzchem dłoni,
• B: ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych palcami,
• C: ochrona przed dostępem do części narzędziem,
• D: ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych drutem.

Litera uzupełniająca to z kolei ochrona w specyficznych sytuacjach:

H: aparaty wysokiego napięcia,

M: badania szkodliwych efektów wnikania wody, gdy ruchome części są w ruchu,

S: badanie szkodliwych efektów wnikania wody, gdy ruchome części są nieruchome,

W: urządzenia nadają się do stosowania w określonych warunkach pogodowych (dodatkowe zabiegi lub środki ochrony).

Zadbaj o siebie i innych – stosuj sprawdzone produkty oświetleniowe

Odpowiednie stopnie ochrony poszczególnych urządzeń pomagają zminimalizować zagrożenie wynikające z dostępu do urządzeń elektrycznych, w tym oświetlenia. Dzięki temu nie dotkniemy przypadkowo niebezpiecznych elementów, a zewnętrzne warunki (jak choćby szkodliwe działanie wnikającej wody) nie doprowadzą do uszkodzenia i zwarcia w instalacji. Warto zatem dopasowywać produkty o właściwym stopniu ochrony do konkretnych potrzeb i okoliczności – dla swojego zdrowia i bezpieczeństwa.