Oświetleniowe serce każdego wnętrza – mistrzowie skandynawskiego designu

Styl skandynawski zadomowił się w naszych domach na dobre. Od dłuższego czasu jest jednym z obowiązujących trendów wnętrzarskich. Pozwala na zbudowanie przyjemnej atmosfery przy pomocy prostych elementów. Jak w każdym nurcie też i tu można znaleźć prawdziwych mistrzów, którzy wnieśli do stylu nowe idee i produkty, kształtując ten sharmonizowany i wyważony styl według swoich własnych zasad. Kim są skandynawscy klasycy, którzy dali nam oświetlenie wnętrz?

Klasycy stylu – epokowe projekty

W każdej dziedzinie można znaleźć prawdziwych mistrzów i tak jest również z twórcami oświetlenia, pochodzącymi ze Skandynawii. Na przestrzeni kolejnych dekad ostatniego wieku wprowadzili do powszechnego użytku projekty, które stały się klasykami, inspirującymi kolejne pokolenia projektantów, również tych współcześnie żyjących w Polsce. Jakie elementy stylu z północy można znaleźć w nowoczesnych lampach z naszego kraju?

Aalvar Alto – człowiek orkiestra

Powinniśmy projektować przedmioty proste i bez nadmiernej dekoracji, a przy tym takie, w których jest harmonia, które są na miarę zwykłego człowieka. (Alvar Aalto)

Choć Aalvar Alto jest głównie znany ze swych dokonań w zakresie dużej architektury (Audytorium Uniwersytetu Technicznego w Helsinkach, Aalto Musiktheater w Essen) jako jeden z ojców skandynawskiego modernizmu i propagator stylu międzynarodowego, nie można również zapominać, że tworzył wyposażenie wnętrz, w tym również oświetlenie. Jego projekty przetrwały próbę czasu i wciąż inspirują kolejne pokolenia twórców.

Spora ilość wyposażenia pochodzi już z lat 20. ubiegłego wieku, gdy architekt tworzył wnętrza do zaprojektowanego przez siebie sanatorium Paimio, w którym leczono osoby chore na gruźlicę. Wszystkie jego realizacje odznaczały się już wtedy skrajną prostotą i elegancką linią, stanowiącą podstawową ozdobę.

Do historii przeszło kilka projektów lamp jego autorstwa, najciekawszym i najważniejszym z nich jest bez wątpienia lampa A110, nazywana „Granatem ręcznym”. Składa się z dwóch cylindrów – jednego szerszego, drugiego dołączonego powyżej. Skrajna surowość i uproszczenie sprawiają, że jest ponadczasowa i pozwala na zostosowanie jej we współczesnych projektach wnętrz nie tylko skandynawskich. Świetne efekty wizualne można uzyskać umieszczając kilka lamp w rzędzie. Sprawdzi się wszędzie tam, gdzie potrzebujemy sporo światła na niewielkiej przestrzeni, na przykład nad wyspą kuchenną czy nad stołem w jadalni.

Cylindryczne formy lamp, zbliżone do minimalizmu Aalto, powróciły ostatnio jako jeden z trendów końca 2018 roku. W naszej ofercie warto zwrócić uwagę na wiszącą lampę Karina, która nawiązuje do klasycznego kształtu, dodając mu odrobinę subtelności.

Oryginalna surowość wielkiego projektanta widoczna jest za to w lampie Azzardo Neos, gdzie całość oprawy zamknięta jest w jednym, gładkim cylindrze.

Sven Ivar Dysthe – subtelność projektu i prostota elementów

Sven Ivar Dysthe, norwerski projektant urodzony w Oslo, stworzył wiele niezapomnianych krzeseł i foteli o prostej i opływowej linii (fotel 1001 z 1960 roku i krzesło Laminette z 1964). Jego talent oraz wkład w rozwój designu został doceniony i artysta w 1986 roku dostał prestiżową Jakob Award. Do historii przeszły również jego projekty lamp, które wnoszą powiew lekkości i dekoracyjności do surowych gustów ludów Północy.

Najlepszym tego przykładem jest lampa Butterfly, której klosz przypomina motyla o rozłożonych skrzydłach. Nie ma tu jednak dosłowności. Kształt tworzą trzy prostokątne i wyprofilowane fragmenty stalowe lub miedziane. Źródło światła zostało ukryte za środkowym z nich, a wielopłaszczyznowe umieszczenie elementów pozwala na zabawę światłem we wnętrzu i budowanie wieloplanowych przestrzeni. Projekt powstał w 1964 roku i cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem.

Podobna zasada konstrukcyjna, gdzie nakładane na siebie elementy tworzą formę wielowymiarowego klosza, przyświecała naszym projektantom podczas tworzenia lampy wiszącej Antires Azzardo. Szklane, profilowane płyty nachodzą na siebie, dając efekt kiści winogron i pozwalając na budowanie intrygujących efektów świetlnych.

Carl Fagerlund – oryginalność i piękno szkła

Dwaj wspomniani klasycy należą do czołówki projektantów swoich krajów, a przy tym do najlepiej rozpoznawalnych twórców oświetlenia na świecie. Nie można zapominać również o kolejnym kraju – Szwecji, która stworzyła znaczący styl, zyskujący popularność wśród odbiorców od Ameryki przez Europę aż po Azję.

Gdy myślimy o szwedzkim wzornictwie, od razu mamy w pamięci skrajnie prostą formę i kształt. Carl Fagerlund zdecydowanie przełamał ten stereotyp dzięki swoim ponadczasowym lampom wykonanym z kryształowego szkła. Najlepsze dzieła powstały podczas współpracy projektanta ze znaną z produkcji artystycznych wyrobów fabryką szkła Orrefors, działającą aż do 2012 roku w miejscowości o tej samej nazwie w Szwecji. Współpraca trwała przez wiele dziesięcioleci – rozpoczęła się w 1946 i trwała aż do 1980 roku. Powstało wówczas wiele wzorów lamp w różnych kształtach i wielkościach, najczęściej dwuwarstwowych, ze szkła barwionego na bursztynowy lub zielony kolor (warstwa zewnętrzna) i jaśniejszego środka, który często był zdobiony różnymi ornamentami.

Pięknym przykładem tej współpracy jest wciąż budząca wiele emocji lampa RD 1405, produkowana w latach 1950-1959. Składa się z dwóch warstw – wierzchniego kulistego barwionego klosza i wewnętrznego dekoracyjnego cylindra łączącego szkło z metalem. Dzięki przestrzenności i wprowadzeniu koloru lampa stanowi piękny element dekoracyjny każdego wnętrza. Projekt ten w niesamowity sposób łączy szwedzką skłonność do upraszczania formy z eleganckim wykończeniem art déco.

Popularność barwionego szkła w lampach ponownie wzrasta w ostatnim czasie. Stąd również w naszej ofercie pojawiły się produkty takie, jak cylindryczna lampa wisząca Milano Amber, o pięknym miodowym kolorze. Z kolei wielowarstwowa struktura, pozwalająca na budowanie przestrzeni i dekoracji światłem, wyróżnia oryginalną lampę Arcada Black, gdzie zewnętrzną, ażurową powłokę wykonano z metalu, a sercem jest kulisty szklany klosz.

Skandynawski design jest współcześnie wszechobecny. Jego prostota nie jest jednak tak jednorodna, jak mogło się na początku wydawać. To łączenie różnych materiałów i kształtów oraz dbałość o detal. Trzech przedstawionych projektantów to klasycy naszych czasów. Stworzyli podwaliny pod dzieła wielu kolejnych pokoleń, łącząc skrajną funkcjonalność i piękną prostotę. To dzięki nim świat pokochał północne wzornictwo i wprowadził je na dobre do kanonów wnętrzarstwa. Każdy był indywidualny i charakterystyczny. Czym wyróżnią się kolejni twórcy? Czas pokaże.